Theateratelier

Wat is jullie favoriete Figurantenherinnering?

 

Marinka: We zijn eens op repetitieweekend geweest naar Dworp. Daar hebben we hard gewerkt, maar ook veel gegeten en veel gelachen.

 

Patricia: Mijn schoonste herinnering is ook hoe Ronny, een speler die inmiddels gestorven is, toen met mij is beginnen dansen. Dat was een fantastische gast en zulke momenten zijn mooi om aan terug te denken. Daarnaast heb ik ook fijne herinneringen aan een jaar waarin we op het festival Spots op West mochten spelen. We gaan dat dit jaar opnieuw doen en daar kijk ik wel erg naar uit.

Wat is de meerwaarde van Spots op West voor jou?

 

Patricia: Op dat festival komen veel verschillende organisaties, verschillende leeftijden en achtergronden. Je leert mensen en organisaties kennen uit andere landen.

 

Raf: Ik ben vooral heel benieuwd, en heel blij dat we de voorstelling voor een nieuw publiek kunnen spelen.

Kunnen jullie het proces van de voorstelling, Beautiful Monster, eens schetsen?

 

Patricia: Ik zat er van in het begin bij, en ben moeten afhaken door gezondheidsproblemen. Gelukkig kon ik terug inspringen en door de lockdown heb ik niet veel gemist; toen ik terug kwam was het nog te volgen. Of ja… in het begin improviseerden we veel over monsters … en ik dacht soms: wat wordt dit? Op een dag stond er dan plots een draaischijf in de repetitieruimte. Ja zeg, hoe gaan we dat doen? Ook die bracht me aanvankelijk vooral in verwarring, maar we zijn meegegroeid en alle puzzelstukjes vielen in elkaar. De laatste weken boeken we steeds meer vooruitgang.

 

Ronita: In het begin was die draaischijf echt heel lastig. Ik ben niet zo sterk in beweging, en vond het soms heel verwarrend, inderdaad. Soms had ik zelfs even pijn en moest ik fysiek doorbijten, maar we kennen Hein. Het komt altijd wel goed, en zoals Patricia zegt: alles smelt in elkaar.

 

Raf: We doen veel dingen die dan niet meer in de voorstelling komen. Die heb je dan niet nodig. Veel oefeningen, bijvoorbeeld met die schijf en met beweging.

 

Marinka: Goh, ik denk dat we die toch nodig hebben hoor. Die zijn ook nodig voor je eigen ontplooiing en zelfvertrouwen. Je leert ook op een bepaalde manier te bewegen, je te presenteren, en dat werkt volgens mij door in de voorstelling.

Kan je een voorbeeld geven van zo’n oefening waarbij je erg bent gegroeid?

 

Raf: Toen we Club Muller speelden ben ik erg gegroeid. Toen heb ik echt leren tonen wat ik kan. Bij elke voorstelling bouw je daarop verder. In het begin moet je van heel diep komen, uitzoeken hoe je bepaalde dingen doet, maar hoe verder je gaat, hoe meer je je eigen sterktes kent.

 

Ronita: Ik was in het begin niet goed met tekst. De eerste voorstelling waarbij ik meedeed had ik zelfs geen tekst. Vorig jaar kwam er dan een beetje tekst, nu wat meer. En zo kan ik langzaamaan beter worden. Ik ben heel veel gegroeid in die drie jaar.

Heins tekst is ook erg abstract, hoe hebben jullie samen met hem gezocht naar manieren om die te spelen?

 

Patricia: We hebben daar via die Zoomsessies veel over gesproken, heel analyserend.

 

Marinka: Ja maar ook doende. Je speelt dan iets, en Hein geeft ons dan opmerkingen. Probeer het eens zo, doe eens dat… en zo zoek je samen wat er werkt.

 

Patricia: En zo zoeken we ook de rolverdeling. Op basis van wat het beste werkt. Marinka is in een bepaalde scène een soort verteller, dat is omdat dat haar ligt. Hein werkt heel erg vanuit onze sterktes.

Hoe vond je inhoudelijk ankers in de tekst?

 

Patricia: Het is een heel boeiende tekst. Voor mij helpen de bekende figuren: de boze wolf en roodkapje, dat roept van alles op. Zo zag ik wel wat we moesten doen.

 

Raf: Toen ik het de eerste keer las, begreep ik er niet zo heel veel van. Door de tekst beter te lezen, te kennen, in de vingers te hebben… komt er eigenlijk wel van alles uit. Zo wordt het duidelijk. Gelukkig is hij wel makkelijk in te studeren.

 

Patricia: Hein heeft ook altijd veel nadruk gelegd op het idee van de cirkel. Dat sprak me erg aan, ik vond dat interessant. Het idee van die man en die vrouw en hun kinderwens zette me aan het denken. Hein had ook een boek liggen dat hij zelf gebruikte, en dat heb ik eens meegenomen naar huis. Dat staat vol symbolen en cirkels, teksten over mannen en vrouwen,…Daar heb ik veel aan gehad.

 

Marinka: Ik heb in al die jaren geleerd: stel niet teveel vragen, het komt altijd goed. Je kan vertrouwen op je regisseur en je medespelers. Iedereen is zo enthousiast, doet zo hun best, dat het toch niet mis kan gaan? We steken er heel veel tijd in, maar ook heel veel hart.

Wat is voor jullie de grootste reden om al die tijd in zo’n repetitieproces te steken?

 

Patricia: Voor mij zijn De Figuranten écht familie. Ik heb een doos vol spullen, mijn kinderen en kleinkinderen kennen het. Ik kan niet meer weg.

 

Ronita: Ik zit hier graag, zeker. (Lacht) Ik heb soms geen zin om te komen, ’s avonds ben ik erg moe, maar ik kom toch elke keer. Iets haalt me over de streep. Ik weet dat ik blij zal zijn als ik hier ben.

 

Raf: Voor mij is het echt een uitlaatklep. Als ik hier binnen stap, is het alleen toneel. Je moet mij niet gaan vertellen over je dag of vragen om op café te gaan, ik wil gewoon spelen. Ik leef voor toneel. En voor mijn vrouw Ronita natuurlijk. (Lacht)

 

Als ik thuiskom, heb ik vaak nog steeds erg veel adrenaline. Ik kan niet meteen in bed kruipen na zo’n repetitie

 

Marinka: Als je speelt, valt al de rest weg. Het is een goede manier om je hoofd even te legen. Je bent alleen maar je rol. Je kan eens een andere persoon zijn dan in het dagelijks leven. Je mag van alles dat je buiten niet mag of kan.

 

Patricia: Voor mij zijn De Figuranten écht familie. Ik heb een doos vol spullen, mijn kinderen en kleinkinderen kennen het. Ik kan niet meer weg.

 

Marinka: Inderdaad. Het is een uit de hand gelopen hobby. Mochten we ooit op wereldtournee kunnen, ik zou niet twijfelen.

Hein: Heel snel daarna kwam corona, en dat heeft er even ingehakt. We zijn toen de werking beginnen opsplitsen, maar het bood ook kansen. Vanuit de brokstukken ben ik gaan verder schrijven op basis van die improvisaties. Mijn coach uit de opleiding, Paul Pourveur, heeft al die elementen bekeken en me aangespoord om verder weg te gaan van het letterlijke Faustverhaal. Daardoor zit er nu maar één concrete scène in het stuk waarin je het verhaal van Faust goed herkent. Twee spelers spelen daarin God en De Duivel. Voor de rest is de tekst erg abstract geworden.

 

De tekst is erg modern en abstract, wat een uitdaging is bij improvisaties. Daarbovenop heb ik de tekst in principe geschreven in twee personages, maar we hebben tien spelers. Dus we zijn gaan interpreteren: de spelers hebben dagboeken geschreven voor de personages, om hen te laten verbinden met de tekst.

Samen op zoek naar een duidelijke lijn

De tekst is erg modern en abstract, wat een uitdaging is bij improvisaties. Daarbovenop heb ik de tekst in principe geschreven in twee personages, maar we hebben tien spelers. Dus we zijn gaan interpreteren: de spelers hebben dagboeken geschreven voor de personages, om hen te laten verbinden met de tekst.

Hoe doe je dat dan, een tekst voor twee omzetten naar een groepsproject?

Hein: Tijdens het schrijven hebben we beslist het schrijfproces op zichzelf te laten staan; de regie is voor daarna. Ik heb dus niet geschreven naar de spelersgroep, maar ben gewoon vertrokken vanuit de brokstukken die we hadden verzameld. Je schrijft waar het over gaat. Bij ons is de grootste trigger de scène geweest uit Faust waarin Gretchen een kind vermoordt. Daardoor werd het logisch voor ons om een tekst te schrijven voor twee mensen: een koppel dat zich de vraag stelt of ze een kind willen. Dus de tekst op zich is er één die bestaat uit twee stemmen.

 

Sowieso hebben we bij De Figuranten de gewoonte om heel eigenwijze teksten te spelen en te onderzoeken. We vinden handvaten door veel samen te lezen of te improviseren. Soms gaat dat makkelijker dan anders. De tekst op zich geeft weinig houvast; er is bijvoorbeeld geen klassiek conflict. We springen voortdurend tussen verschillende settings en gaan daarop dan nog eens tien spelers zetten. Dus centraal binnen ons proces staat het zoeken naar een duidelijke lijn samen.

 

Die centrale vraag over het kind hebben we dan bijvoorbeeld aangenomen als startpunt. De meeste van onze spelers zijn ook vader of moeder. Daarom was het erg voedend om in het begin te improviseren rond ouderschap: wat gebeurt er als je kind maar niet slaapt en je gewoon gek maakt? Dat maakt leuke dingen los, zoals slaapliedjes, maar ook diepe frustraties. Als je kind zes dagen niet slaapt begin je wel demonen te zien. Dat soort improvisaties verbinden de tekst erg met de individualiteit van de spelers, maar bouwt ook een lijn in de personages en die settings.

Hoe functioneren de spelers in het maakproces?

Hein: Er is erg veel trial-and-error. We hebben een tekst die zichzelf niet laat spreken, waarbij de spelers essentieel zijn om ze tot leven te wekken. We zitten ook veel samen aan tafel en zoeken uit hoe hij klinkt, welke intenties er zoal in zitten,… want een mooi afgelijnd conflict is er niet. Dus elke zin die er in de tekst staat is een zoektocht om te spelen. Zo geven we samen dat materiaal voeding. We hebben het bijvoorbeeld eens gespeeld als peuters, punkers,... Acteertechnisch is dat niet evident, dus steken we ook erg veel tijd in acteurstraining. De voorstelling wordt één grote trip, en die moeten we samen maken.

Hein: Een tekst is dood en leeft alleen als iemand praat. Een zinnetje heeft niet een eenduidige betekenis. Zelfs al heb ik het geschreven, ook ik weet niet hoe het zal moeten klinken. Daarom zijn mijn spelers echt van levensbelang. In een sociaal-artistieke context helpt het om intenties groter te maken in het spel. Ik moet soms heel erg méé zoeken met de spelers naar een manier om tot de juiste intentie te komen. Soms moet ik situaties bijvoorbeeld wat aandikken om de spelers uit hun schelp te krijgen: improviseer je rond dat gillend kind en je speler reageert niet, dan ga je extremer. Je gaat dan bijvoorbeeld zeggen dat dat kind dood is. Je moet steeds op zoek gaan naar een sleutel met en voor de speler. Daarnaast hebben we heel wat aandacht voor de individuele speler en gaan we ook vaak één-op-één afspreken wanneer iemand zijn stem niet volledig vindt. Dat is de uitdaging van de regisseur. Soms is het frustrerend als het daardoor niet meteen in zijn plooi valt, maar de voldoening wanneer dat wel gebeurt is dubbel zo groot.

 

Als we in de flow van de repetitie zitten gebeuren er fantastische dingen. Ik word erg blij als spelers hun eigen interpretatie aan iets geven of als iedereen hun tekst studeert. Dan zit het atelier vol met groepjes spelers die aan het werk gaan en dat vind ik magisch.

 

Je kent sommige spelers langer dan anderen. Zie je veel groei in zo’n proces?

Hein: Het is zalig om iemand de speler in zichzelf te zien vinden; dat geeft vaak vleugels. Natuurlijk zie je bij mensen die al langer komen dat ze wat meer vertrouwen hebben, ook op de momenten dat het niet meteen lukt.

 

De verleiding in dit soort werk is er altijd om vooral plezier te voorzien voor de spelers. Dan geef je soms een leuke opdracht die artistiek niet meteen zoveel resultaat geeft. Hoe verder we in het proces zitten, hoe minder daar nood aan is. Op een moeilijk moment ga ik wel terug naar die speelsheid, maar het is super om zoals vandaag aan tafel te kunnen zitten en de tekst uit te diepen.

Hein: Door heel diep in een proces te gaan krijg je heel wat van de spelers: ze amuseren zich, ze ontdekken dingen over zichzelf, ze leren praten, ze leren lezen… je kan het ook over moeilijke zaken hebben. Wie groeit als speler, groeit ook als mens. Daarnaast geloof ik oprecht dat deze voorstelling enorm wint aan deze groep. Laat deze tekst door twee professionele acteurs spelen, en je kan ongeveer voorspellen wat er gebeurt. Zet er een sociaal-artistieke groep op, en de mogelijkheden zijn eindeloos. Het parcours van proberen, vallen en opstaan geeft zoveel elementen dat wanneer ze op z’n plek vallen, het eindresultaat héél eigenwijs is. Dat is ook mijn motor om dit te doen. De voorstelling die niemand anders kan maken, dat is onze ambitie.