Beste Figuranten,

Een zomer later kom ik bij jullie terug en wanneer ik deze brief, inmiddels aan het begin van de winter, uiteindelijk uitschrijf, kan ik alleen maar bedenken dat jullie nog warmer geworden zijn, nog sterker in jullie schoenen staan. Het zoekproces laat zich zien op een heel bewuste manier. Heiner Müller heeft zich tussen jullie gedachten gewrongen en vraagt om gehoord te worden, gevoeld, gezien. De oorlog is als een instituut dat zich in de theaterruimte heeft geïnstalleerd en waar jullie met zijn allen een naam aan proberen te geven. Ik bemerk de lange jassen, de maskers die toch nog de schaamte van het schieten proberen te verbergen. Ik bemerk het experimenteren met het decor, de zwarte gordijnen die soms nipt te kort schieten en hoe jullie aandacht voor de details toeneemt in de loop van de repetities. In de gebaren, de woorden, intonatie en in het samenspel. Ik merk dat ik niet alleen mensen zie die blij zijn om samen te komen en een boterham op hun bord te krijgen. Ik zie ook mensen die gedreven zijn, die zelf in de bibliotheek op zoek gaan naar het verhaal van Müller, die er bij pot en pint verder over doorpraten. Ik zie acteurs die zin hebben om een stuk geschiedenis terug tot leven te wekken en om dat zo goed mogelijk te doen, op een manier die ook het publiek in hun verhaal meetrekt.

Ook de lesgevers zetten zich met volle kracht in, op zoek naar diversiteit en eigenheid in manier van aanpak. De persoonlijke voorkeuren komen duidelijker naar voren: Tamara zet mensen graag aan het werk om eigen tekst te schrijven, Liselotte werkt op intonatie en het performen van tekst, Hein werkt ook met tekst, maar vertrekkende vanuit de sfeerschepping van ruimte en tijd; Tuur gaat met een nauwgezette aandacht voor het beeldende aan de slag. Binnen die waaier is er steeds een grote aandacht voor kwaliteit, voor het ontdekken van de verschillende facetten en perspectieven binnen de tekst en thematiek, de personages en tijdsgeest. Ondertussen wordt ook geregeld verwezen naar de actualiteit en hoe de zwaarte van de oorlog ook nu nog in veel landen doorweegt.

Op de dag tegen extreme armoede kwam ik terug in jullie ruimte, nieuw ingericht met zeefdrukken, met poëzie en een uitnodigende aanwezigheid van warme mensen. De speech van Hein bleef niet zonder ontroering en zelfs van een acteur kon ik hier aannemen dat de tranen van diep kwamen, dat de ontzetting, de tristesse en kwaadheid over de onrechtvaardigheid rond armoede in het hart zit van De Figuranten. Het is deze oprechte emotionele betrokkenheid die de basis vormt voor jullie zoektocht, voor de zin om te overstijgen, bewust te maken, te vluchten in verhalen en verandering te bepleiten.

Zoals Hein aankaart, vorig seizoen was de vraag ‘is de emmer half vol of half leeg’, terwijl De Figuranten nu in beeld brengen dat die emmer eigenlijk al tot over de rand is overgelopen en dat op vlak van klimaat, politiek, ethiek…

De Figuranten voelt als een creatieve ‘school’ met een eigenheid in methodiek en voedingsbodem. Het feit dat de spelers mensen zijn met vaak een groot pak levenservaring, met hoge pieken en diepe dalen, maakt hen ook tot mensen met een grote kracht, tot strijders die erop uit zijn zichzelf te overstijgen. De Figuranten biedt hierin een stevig platform. Dat de spelers zin hebben in theater, blijkt uit hun inzet tijdens de repetities en de ervaringen zorgen ervoor dat ze steeds sneller op de opdrachten inpikken en elkaars niveau naar boven tillen. Bovenal zijn De Figuranten ook een familie en dat dit van grote betekenis is voor de spelers, blijkt uit hun betrokkenheid, alsook de foto’s en ontroerende woorden die ze via sociale media delen.

Bij De Figuranten bestaan geen criteria die gebruikt worden om te selecteren. De deuren staan open voor wie in zichzelf het hart voor theater voelt kloppen.

“Voorbij de maskers”

Tegenover anders artistieke organisaties zijn De Figuranten bevoorrecht in hun natuurlijke doorleefdheid en openheid. Daar waar de culturele sector maar al te vaak een paradox is voor het in beeld brengen van de maatschappij en met open ogen in de valkuil van een belerende vinger terechtkomt, zijn De Figuranten authentiek in wat ze brengen. Ze brengen repertoirestukken, maar het is de grotere symboliek en de spiegel naar de wereld vandaag toe, die ingebed zit in hun eigen zijn, in de leefwereld van ieder individu. De vraag komt op of levenservaring een noodzaak is om een goed acteur te zijn.

We leven niet alleen in een tijdperk waarin de emmer overloopt, maar ook in een tijd waarin we de loep durven houden over de redenen waarom die emmer overloopt. Het is een tijd om dieper te graven dan symptomatische behandelingen van wat onderhuids de samenleving verziekt. En daarom moeten we ons kwetsbaar durven tonen. Ironisch genoeg is het theater ook de plaats die via het spel voorbij de maskers moet zien te geraken, die inzicht geeft in wat zich achter de coulissen afspeelt. Die kwetsbaarheid krijgt steeds meer een spotlight in de sector. Wat sociaal-artistieke organisaties al veel langer doen vanuit een buikgevoel, proberen ook andere culturele actoren nu in te bedden in hun werking: hoe aanknopingspunten te vinden met mensen die buiten de normen en waarden vallen, met vb. mensen uit de psychiatrie, kansarme mensen,… Al jaren breken culturele centra hun hoofd over hoe ze de diversiteit in hun publiek kunnen verhogen. De vraag is: als die nood niet vertrekt vanuit een authentieke basis, maar vanuit een trend, een quota of een rationele denkpiste, waar zijn we dan mee bezig? Zoals ook Wouter Hillaert tien jaar geleden voorspelde, blijken sociaal-artistieke organisaties nu de kennis en methodieken te beheersen om precies dat mee in stand te brengen, vanuit de mensen zelf. Bij De Figuranten bestaan geen criteria die gebruikt worden om te selecteren. De deuren staan open voor wie in zichzelf het hart voor theater voelt kloppen. Kwetsbaar zijn betekent ook in beweging blijven, onderhevig aan het onverwachte, en dat is bij jullie altijd het geval.